Freitag, 24. August 2012

Мэндээ мэндэ Баяндун

Мэндээ мэндэ Баяндун
Мэнэн хүхөөр униартан угтыш
Мэльмэн хара нюдэеө эмнеэд
Мэний дуунда хүсэ нэмыш
Хун шубуун эжымнай
Хурмастаhaa мэндэлнэл
Хуhан модон сэргэдэмнэй
Хурдан зээрд үүрhэнэл
Буман жэлые туулаhан
Буриад эмээлнай яларнал
Булгайр дүрөөбшэ hэтрээгүй
Булад дүрөөнь ханхинанал
Ган тулгадаа ahaahан
Гал заяаш гэмтээгүйл
Гарвал нэгтэй ард зон
Газаа тээшээ тараагүйл
Бэрхэ хэсүү сагташье
Бэе бэеэ орхёогүйбди
Бэри буулгаhан найрташье
Бэhэлэгтэй дуугаа мартаагүйлди
Хоргой эреэн сэсэг соо
"Хонишон Найдангуудаа" үдхөөбди
Холын харийн тооhон соо
Хотнайнгаа хүбүүдээр суурхаабди
Наранбулаг Наранбулаг
Нара хуратай сэнхир нюдэн
Нараhан бүрхээг табhайхан
Наншад духаряагай халуун охин
Мэндээ мэндэ Баяндун
Мэний шэний халуун зүрхэн
Мэльмэн хара нюдэеө эмнеэд
Мэдээ орохым тоонто нютаг
Шэрээ бүхэтэй атануудаа
Шэнгэлэг тэргэдээ уруулыш
Шэнэхэн намарай дунда hарада
Ононойнгоо арашаанда зорийш
Абал эжыгээ амраажа
Амархан мэндэеэ мэдэлсэеыл
Анханай гарбалаа hэргээжэ
Алагхан зүрхэеө сэнгээеыл
Шэнэхээн хүртэл дуулалдаеыл
Шэнийсын талханы дээжэхэнээр
Шэтэ, Агаяа амаршалеыл
Дэбжэн хубилhан Баяндун
Дээрhээ бүүhан хун шубуун
дэбийш дэбийш нийдыш
Дэлхий шамдаа хизааргүй
Алтан нараара наадийша
Агаар уhаншни мэний амин
Аза жаргалаараа даллийша
Ард зоншни миний зүрхэн
Мэндээ мэндэ Баяндун
Мэнэн хүхөөр униартан угтыш
Мэльмэн хара нюдэеө эмнеэд
Мэний дуунда хүсэ нэмыш

Шарайд Базарай Цэдэндамба. Баяндун. Наранбулаг. 1995.

Freitag, 6. April 2012

Охины минь дурлах залууд илгээх захидал

Сайхан цэцэгийг ургуулах гэж цэцэгчин хүн сар, нар, ододыг шинжин, өөрийгөө умартаж, ямх ямхаар дээшлэх ишийг нь энхрийлж, навчийг нь чийглэж, дэлбээлэх анхны нахиаг нь өхөөрдөн ширтэж суудаг гэсэн. Би бол цэцэгчин хүн.

Харин надаас тасарч, сэтгэлээс бүтсэн энэ цэцэг одоо өөр гэрэл рүү тэмүүлж байна. Эгдүүцэн байж ургуулсан энэ эмзэгхэн нахиа ямархуу гоо үзэсгэлэнтэй цэцэг болон дэлгэрч байгааг чи одоо бахдан харж байна. Анх харахдаа л чи түүнд минь татагдсан бол түүнтэй үүрд үргэлжлэх болно гэдгийг сайтар тунгаагаарай. Тэгээд мянган жил ч байсан чиний тэр бахдал чамд аз жаргал хэвээрээ байна гэдэгт итгэлтэй байгаа бол түүнд минь гараа хүргэж болно. Харин тэгж бодож байхдаа эвшээлгэх юм бол чи өөрийгөө андуурсан гэдэгт итгэ. Тиймээс анзаараагүй мэт царайлаад цааш явж одоорой. Түүнд минь горьдлого төрүүлэх хэрэггүй. Тодорхойгүй эхлэлийг тавиагүй л бол аз жаргалгүй төгсгөл ирдэггүй юм.


Чамайг хайрлаг гэж би энэ жижигхэн хайрыг төрүүлсэн юм. Тэр хайрыг анзаараагүй өнгөрдөг байлаа ч нэгэн цогтой, халуун зүрхний гүнд маш олон жил чи хадгалагдах болно.


Чамайг хадгалж, нандигнаг гэж би энэ ариухан сэтгэлийг ургуулсан юм. Агаарын салхи, амьдралын салхи, анхны хайрын салхи охиноос минь төгсгөлгүй ундарч байгааг чи нэгэнт мэдсэн бол түүнийг минь битгий ширгээгээрэй. Битгий уйлуулаарай.


Нарны гэрэл нэвт харагдам бяцхан хуруугаа эсгэчихээд дуслах цусыг нь гайхан хараад "Ээж ээ, энэ юу вэ?" хэмээн асуусан тэр өдөр би огт танихгүй чамайг бодож зогссон юм шүү. Тэгээд үрийнхээ биеэс урссан тэр халуун шингэнийг угаалтуур луугаа дусаачихаад хамаад авчихаж чадахгүйдээ халаглаж байлаа. Харин чи тэгж чадаж байна уу?


Чамайг хайрлаж байгаа энэ бяцхан халуун ертөнцийг би өөрийнхөө хайраас тасалсан юм. Тэр хайр нүдэнд үл үзэгдэх хэрнээ зүрхийг минь шатааж байлаа. Шатам халуун ертөнцөд минь хаалга, үүд гаргах гэж надаас энэ охин ургасан атлаа яг одоо гагц чиний төлөө л үхэхэд бэлхэн зогсож байна. Надаас тасарсан хэрнээ чам руу тэмүүлж, намайг дуурайсан хэрнээ чамайг хайрлаж байна.


Ялимгүй омголон боловч энхрий зөөлөн сэтгэл түүнд минь бий. Шазуур зууж харагдах боловч дотроо нулимс үерлүүлж, шантгар зөөлхөн хамраараа хайр нэхэж байгааг нь би мэдэж байна. Чи түр зогсоод духан дээр нь үнс. Чимээгүйхэн эрүүг нь өргөөд уруулыг нь үнэрлэ. Ингэхийг чамд л би зөвшөөрч чадна. Инээмсэглэснийх нь дараа надад чи талархах болно.


Хэзээ ирэхээ мэдэгдэхгүйгээр чи хаашаа ч битгий яв. Мөч, хором, цаг бүхний тоогоор тэр минь чамайг хүлээх болно. Тийм их хүлээлтийн цаана тоолж боломгүй горьдлого, тийм хэмжээний гомдол буцалж байдаг юм. Тэгээд эргээд ирэхэд чинь дүрэлзсэн их гал саваа нэгэнт хальж, дөлгөөн уярангуй зан хөлдөж ширгэсэн байх болно.


Чамайг тийм халуун галд шатаж, тийм хүйтэн мөсөөр хайруулаасай гэж би хүсэхгүй байна. Миний тарьсан цэцэгийг муухай болговол махчин ургамал ч болж чадах. Харин хайр, гэрэл хоёроор тасралтгүй тэтгэж чадвал чиний дулаан тавлаг гэр орон мэт байж чадна.
Тэрний нулимсыг арчих тоолондоо дотроо уйлдаг байсан ээж нь ганцхан чамд зориулан энэ мөрүүдийг тэрлэж байна. Хацрыг нь хорстол алгадаж ч үзээгүй хамгийн нандин дэлбээгээ одоо чиний мэдэлд шилжүүлье.


Гараа сайтар угаагаад хаттал нь арччихаад нарны гэрэл элбэг хүрэлцэх тийм л газар луу түүнийг минь зөөгөөрэй. Тэр чамд яг өөр шигээ олон үзэсгэлэнт цэцгийг ургуулж өгөх болно. Тэднийг ч бас яг түүн шиг минь халамжлаарай. Ингээд чиний ачаар би ч бас цааш үргэлжлэх болно.

Х.Болор-Эрдэнэ